«Θέλω να φύγω, αλλά κάτι με κρατάει...»

Όταν η αγάπη πονάει

Πολλοί άνθρωποι βρίσκονται σε σχέσεις που έχουν πάψει να τους θρέφουν συναισθηματικά, σχέσεις που δεν είναι πια ασφαλείς, ούτε εξελικτικές. Κι όμως, ενώ νιώθουν εγκλωβισμένοι, δεν φεύγουν. Αντίθετα, παραμένουν, κάποιες φορές για χρόνια, ζώντας με μια συνεχή εσωτερική αντίφαση:«Θέλω να φύγω, αλλά κάτι με κρατάει...»

Στην ψυχοδυναμική προσέγγιση, αυτή η συναισθηματική εμπλοκή δεν εξηγείται απλώς με όρους εξωτερικών περιστάσεων (παιδιά, οικονομικά, φόβος μοναξιάς). Τις περισσότερες φορές, αυτή η προσκόλληση αγγίζει βαθιά ασυνείδητα στρώματα, όπου η αγάπη συνδέεται με τον πόνο από πολύ νωρίς.

Αγάπη και πόνος: μια πρώιμη εγγραφή

Όταν σε μικρή ηλικία η συναισθηματική μας εμπειρία από τις πρωταρχικές σχέσεις (συνήθως με τους γονείς) συνδέεται με απουσία, αβεβαιότητα ή απόρριψη, δημιουργείται μια εσωτερική εγγραφή: «η αγάπη πονάει». Έτσι, ως ενήλικες, μπορεί να μας έλκουν —και να παραμένουμε— σε σχέσεις που επαναλαμβάνουν αυτό το μοτίβο.

Δεν είναι σπάνιο στη θεραπεία να αναδύεται η εμπειρία ενός «γνώριμου πόνου»:

• Η ελπίδα ότι κάποτε ο άλλος θα αλλάξει.

• Η πεποίθηση ότι αν αγαπήσω αρκετά, θα αγαπηθώ πίσω.

• Η συνήθεια να υπομένω, όπως έμαθα.

Και μέσα σε αυτό, το «θέλω να φύγω» συγκρούεται με ένα «δεν μπορώ» που δεν έχει μόνο λογική βάση, αλλά βαθιά συναισθηματική ρίζα.

Δέσμευση ή εξάρτηση;

Η δυσκολία δεν είναι πάντα το να φύγει κανείς από μια σχέση. Είναι το να αποχωριστεί κάτι εσωτερικό που συμβολίζει αυτή η σχέση: την ανάγκη να «διορθώσει» το παρελθόν, να επιβεβαιώσει την αξία του, να μη νιώσει εγκατάλειψη ξανά.

Η παραμονή σε μια επώδυνη σχέση μπορεί να εμπεριέχει:

• Επαναλαμβανόμενη μεταβίβαση: Ο σύντροφος βιώνεται ασυνείδητα σαν ένας γονιός που πρέπει «επιτέλους» να με δει, να με αγαπήσει σωστά.

• Αμυντική εξιδανίκευση: Εστιάζω μόνο στις καλές στιγμές, αγνοώντας το σύνολο.

• Εσωτερική σύγκρουση: Μια φωνή θέλει να προστατευτεί και να φύγει, ενώ μια άλλη ζητά να κρατήσει τη φαντασίωση ζωντανή.

  
  

Πότε χρειάζεται να προβληματιστούμε βαθύτερα;

Ορισμένα ερωτήματα που μπορεί να βοηθήσουν στην αυτοπαρατήρηση:

• Φοβάμαι περισσότερο να μείνω… ή να φύγω;

• Αν σταματούσα να ελπίζω ότι ο άλλος θα αλλάξει, τι θα ένιωθα;

• Μπορώ να υπάρξω ο εαυτός μου μέσα σε αυτή τη σχέση;

• Νιώθω συναισθηματικά ασφαλής ή ζω με μια διαρκή εγρήγορση;

  
  

Αυτά τα ερωτήματα δεν οδηγούν απαραίτητα σε άμεσες αποφάσεις, αλλά ανοίγουν χώρο επίγνωσης. Και η επίγνωση είναι η πρώτη πράξη φροντίδας του εαυτού.

Η θεραπευτική δουλειά: όχι για να φύγεις, αλλά για να καταλάβεις

Ο στόχος της θεραπείας δεν είναι να πει στον άνθρωπο τι να κάνει, αλλά να τον βοηθήσει να αναγνωρίσει τα βαθύτερα κίνητρα που τον κρατούν σε μια κατάσταση που τον πονά.

Όταν φωτίζονται οι ασυνείδητες δυναμικές που κρύβονται πίσω από την προσκόλληση, ο άνθρωπος αποκτά την ελευθερία να επιλέξει — είτε να μείνει με νέους όρους, είτε να φύγει χωρίς να κουβαλά ενοχή ή ανολοκλήρωτες φαντασιώσεις.